Zdrowe odżywianie to podstawa dobrego samopoczucia, jednak gdy troska o jakość spożywanych produktów przeradza się w obsesję, może prowadzić do poważnego zaburzenia – ortoreksji. Poznaj objawy tego schorzenia oraz skuteczne metody leczenia, które pomogą przywrócić zdrową relację z jedzeniem.
Objawy ortoreksji: Jak rozpoznać problem?
Ortoreksja rozpoczyna się od niewinnej chęci poprawy jakości spożywanych posiłków, stopniowo przekształcając się w zaburzenie odżywiania. Osoby dotknięte tym schorzeniem wykazują nadmierne zainteresowanie składem i jakością produktów, co z czasem przybiera formę obsesji. Granica między świadomym odżywianiem a zaburzeniem staje się trudna do określenia, szczególnie gdy nawyki żywieniowe zaczynają negatywnie wpływać na codzienne funkcjonowanie.
Fizyczne objawy ortoreksji
- niedowaga i wychudzenie spowodowane eliminacją wielu grup pokarmowych
- niedobory witamin i minerałów
- problemy z koncentracją i przewlekłe zmęczenie
- zaburzenia hormonalne
- osłabienie układu odpornościowego
- problemy z przewodem pokarmowym
- pogorszenie stanu skóry, włosów i paznokci
- osłabienie kości zwiększające ryzyko złamań
- u kobiet – zaburzenia miesiączkowania lub brak miesiączki
Psychologiczne objawy ortoreksji
- obsesyjne myślenie o jedzeniu i wielogodzinne planowanie posiłków
- silny lęk przed spożyciem „niezdrowych” produktów
- intensywne poczucie winy po złamaniu zasad żywieniowych
- nadmierna potrzeba kontroli nad jedzeniem
- rytuały związane z przygotowywaniem i spożywaniem posiłków
- izolacja społeczna i unikanie spotkań towarzyskich
- czarno-białe myślenie o żywności
- stany depresyjne i zaburzenia lękowe
- obniżona samoocena
Przyczyny ortoreksji: Co prowadzi do tego zaburzenia?
Ortoreksja rozwija się na skutek złożonych interakcji między predyspozycjami psychologicznymi a wpływami zewnętrznymi. Rygorystyczne zarządzanie dietą często staje się sposobem na kontrolowanie życia i radzenie sobie z niepokojem. Szczególnie narażone są osoby po przebytych chorobach lub z rodzinną historią poważnych schorzeń.
Społeczne i kulturowe czynniki wpływające na ortoreksję
Media społecznościowe i trendy żywieniowe, takie jak „clean eating”, kreują nierealistyczne standardy zdrowego stylu życia. Promowanie diet eliminacyjnych jako uniwersalnego rozwiązania problemów zdrowotnych dodatkowo pogłębia problem. Osoby z ortoreksją stopniowo ograniczają kontakty społeczne, unikając sytuacji związanych ze wspólnym jedzeniem.
Indywidualne predyspozycje do ortoreksji
- perfekcjonizm i skłonność do obsesyjnego myślenia
- nadmierna potrzeba kontroli
- wysoki poziom lęku
- historia wcześniejszych zaburzeń odżywiania
- doświadczenie traumy lub stresujących wydarzeń
- wykonywanie zawodów związanych ze zdrowiem i żywieniem
Leczenie ortoreksji: Jakie są dostępne metody?
Skuteczne leczenie ortoreksji wymaga kompleksowego podejścia, łączącego różne formy terapii. Podstawową metodą jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT), pomagająca zidentyfikować i zmienić szkodliwe wzorce myślenia. W przypadku współwystępowania zaburzeń lękowych lub depresyjnych może być konieczna farmakoterapia z wykorzystaniem leków z grupy SSRI. Proces zdrowienia wymaga współpracy zespołu specjalistów: psychologa, psychiatry i dietetyka.
Terapia psychologiczna w leczeniu ortoreksji
Terapia poznawczo-behawioralna stanowi podstawę leczenia ortoreksji. W trakcie sesji terapeutycznych pacjenci uczą się identyfikować i podważać nieracjonalne przekonania związane z jedzeniem. Terapeuta pomaga odkryć głębsze problemy psychologiczne, które mogły wpłynąć na rozwój zaburzenia:
- niskie poczucie własnej wartości
- perfekcjonistyczne tendencje
- trudności w zarządzaniu stresem
- zaburzony obraz ciała
- problemy z regulacją emocji
Istotnym elementem terapii jest ekspozycja – stopniowe włączanie do diety produktów uznawanych przez pacjenta za „niezdrowe”. Proces ten pomaga zmniejszyć lęk związany z jedzeniem i budować zdrowszą relację z żywnością. Psychoterapeuta pracuje również nad wzmocnieniem samoakceptacji, co redukuje potrzebę nadmiernej kontroli diety.
Rola dietetyka w procesie leczenia ortoreksji
Dietetyk zapewnia merytoryczne wsparcie w zakresie prawidłowego odżywiania, pomagając odróżnić fakty naukowe od popularnych mitów żywieniowych. Współpraca z dietetykiem obejmuje:
- stopniowe poszerzanie jadłospisu o wyeliminowane grupy produktów
- naukę elastycznego podejścia do żywienia
- edukację w zakresie zbilansowanej diety
- wsparcie w sytuacjach jedzenia poza domem
- pracę nad neutralnym podejściem do wyborów żywieniowych
Wsparcie społeczne i grupy wsparcia
Rodzina i przyjaciele pełnią znaczącą rolę w procesie zdrowienia, tworząc bezpieczne środowisko do przezwyciężania lęków związanych z jedzeniem. Bliscy powinni zostać poinformowani o specyfice ortoreksji, by unikać komentarzy mogących wzmacniać obsesyjne myślenie.
Grupy wsparcia, zarówno stacjonarne jak i internetowe, umożliwiają wymianę doświadczeń i strategii radzenia sobie z chorobą. Uczestnicy zyskują poczucie wspólnoty i możliwość obserwowania pozytywnych przykładów wyzdrowienia. Kontakt z osobami, które pokonały ortoreksję, stanowi realny dowód na możliwość powrotu do normalnego funkcjonowania.
